Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2009

Ψυχή βαθιά


Α, εγώ τους προειδοποίησα. Τους είπα: "οι κριτικοί δε λένε και τα καλύτερα". Και οι δύο μου είπαν με ένα στόμα, μια φωνή "δεν ασχολούμαι με τις κριτικές". Η διάθεση στα ύψη και μπαίνουμε στην αίθουσα. Τα "προσεχώς" φεύγουν, η ταινία έρχεται.
"Ψυχή βαθιά" είναι η πολεμική ιαχή των ανταρτών, μάλλον προερχόμενη από το ποίημα του Αιμίλιου Βεάκη:
"...για του Ανθρώπου την πάλη την αιώνια
για λευτεριά και δικαιοσύνη,
για τ' αγαθά - πανανθρώπινο χτήμα -
για τη γη, το νερό, τον αγέρα,
Ψυχή βαθιά κι ευλογητός ο Αγώνας!"

Ξεκινά με έναν στίχο του Μάρκου Μέσκου που συγκινεί με την απλότητά του: "Σε ποιον θάνατο πήγες. Περνούσε αεράκι από εκεί;" και με μια φρικώδη στατιστική: Στα πεδία των μαχών των Βαλκανικών πολέμων χάθηκαν 12.000 έλληνες στρατιώτες, στη Μικρασιάτικη εκστρατεία 37.000, στην Ιταλογερμανική επίθεση 15.000 και στον Εμφύλιο 70.000, στρατιώτες και αντάρτες. Αν και διαβάσαμε και το εξής: "Σχετικά με τις απώλειες αναφέρονται 70.000 νεκροί κατά την τελευταία πράξη του δράματος (τρίτος γύρος), συγκεκριμένα δε 25.000 αντάρτες και 45.000 του εθνικού στρατού. Ωστόσο, σύμφωνα με εκτεταμένη έρευνά μου επί πολλά χρόνια, βάσει στοιχείων των τριών Γενικών Επιτελείων και 16 συναφών εκδόσεων, προκύπτουν τα εξής συγκεντρωτικά στοιχεία: Απώλειες εθνικού στρατού: 18.058 την περίοδο 1946-49 και 21.857 συνολικά. Απώλειες ανταρτών, την τριετία 1946-49, 38.000-52.000. Σύνολο καταγραμμένων νεκρών σε όλους τους εθνικούς μας αγώνες, από το 1830 μέχρι το 1974, περίπου 94.000 (Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: 15.796). Σύνολο νεκρών κατά τον Εμφύλιο (αντιμαχόμενων παρατάξεων και άμαχου πληθυσμού), μεταξύ 120.000 και 220.000. Οπως είναι γνωστό, η ηττηθείσα πλευρά δεν έχει ανακοινώσει ως σήμερα αριθμό θυμάτων της στον Εμφύλιο."
Και περνάμε στην υπόθεση: δύο αδέρφια, ο Ανέστης, 17 ετών και ο Βλάσης, 14 ετών, τσοπανόπουλα, οδηγούν, τον Εθνικό Στρατό ο πρώτος και τον Δημοκρατικό ο δεύτερος, στα βράχια του Γράμμου, που γνωρίζουν σαν την παλάμη τους. Είναι 1949 και ο Εμφύλιος είναι κοντά στο τέλος του. Η Ελληνική Κυβέρνηση, πιεσμένη από τους Αμερικανούς, αναζητά οριστική επίλυση του θέματος. Οι αντάρτες, εξαντλημένοι αλλά πιστοί στο όραμα και τον αγώνα τους, περιμένουν τις ενισχύσεις από τους Σοβιετικούς. Η μάνα Ζαχαρούλα (από μια άλλη οπτική, η ίδια η Ελλάδα) με τα γράμματά της προσπαθεί να κρατήσει τα παιδιά της το ένα δίπλα στο άλλο. Τον αντάρτη δίπλα στο στρατιώτη. Γιατί, ουσιαστικά και οι δύο πλευρές αποτελούνταν από τους ίδιους ανθρώπους: "φτωχοί εμείς, φτωχοί κι εσείς", φωνάζει στους στρατιώτες η κοκκινομάλλα αντάρτισσα Γιαννούλα σε μια προσπάθεια συμφιλίωσης. Η ίδια αντάρτισσα που ενώ ανταλλάσσει χυδαία πειράγματα με τον ανθυπολοχαγό μέσω τηλεβόα, κουβαλάει τον πόνο από το θάνατο του μωρού της (και με σκληρότητα ηρωίδας αρχαίας τραγωδίας εκδικείται τον υπαίτιο) όσο και τη συνειδητοποίηση της θέσης της, όπως άλλωστε και όλες οι αντάρτισσες. Ο μικρός Βλάσης τη ρωτάει "Τι έκανες συναγωνίστρια πριν γίνεις συναγωνίστρια;" και εκείνη του απαντάει "Ράφτρα ήμουνα, κι όταν τελειώσουμε από δω πάλι ράφτρα θα είμαι".
Εξαιρετική δουλειά έγινε στο κάστινγκ. Τα πρόσωπα αντικατοπτρίζουν τον ρόλο τους: σκληροπυρηνικοί οι "ηγέτες" των δύο πλευρών, Ντούλας και Τριαντάφυλλος, με το ίδιο αετίσιο βλέμμα και το ίδιο πείσμα, αλλά και την αίσθηση της τιμής του πολεμιστή. Οι σύντροφοί τους είναι από συνειδητοποιημένοι πολεμιστές, μέχρι παιδιά που απλά στρατεύθηκαν στον ΔΣΕ ή χαβαλέδες στρατιώτες του ΕΣ. Και όλα αυτά φαίνονται ανάγλυφα στα πρόσωπά τους. Καταλυτικές οι μορφές των γερόντων: ο Θανάσης Βέγγος, μέσα σε 3 λεπτά, με δυο φράσεις και μερικές κινήσεις, δίνει όλο το νόημα. "Δεν είναι πόλεμος αυτός, είναι ντροπή. Έλληνες να τουφεκάνε Έλληνες;" Απλές οι λέξεις, συντριπτικό το νόημα. Με τρεμάμενο χέρι αγγίζει την τρύπα από τη σφαίρα στο στήθος του εγγονού του και αμέσως το τραβάει. "Μου κάψανε το σπίτι μου. Τουλάχιστον να έχω ένα μνήμα να πηγαίνω". Συγκινητική και η σκηνή με την αντάρτισσα που μπαίνει σε ένα σταύλο για να κλέψει: η γριούλα νοικοκυρά της δίνει από μόνη της προμήθειες και τη φιλάει στοργικά σαν μάνα. Πόσες εκατοντάδες φορές να επαναλήφθηκε αυτή η σκηνή σε όλη την Ελλάδα τότε... Αν και συχνότερα συνέβαινε αυτό (αληθινό περιστατικό): "Ένα βράδυ μπήκε στο σταύλο μας ο Δ, ξάδερφος της μάνας μου, που ήταν αντάρτης. Τα αδέρφια μου φευγάτα. Ο Η ήταν στον στρατό, τον Ν. τον είχαν πάρει οι αντάρτες. Ο πατέρας στη φυλακή, δήθεν γιατί τους βοηθούσε. Ζωντανά πολλά δεν είχαμε, μας τα είχαν πάρει. Δυο κατσικούλες είχαν μείνει. Η μάνα μου τον παρακάλεσε: "Άσε μου βρε Δ. τη μια τουλάχιστον, να έχω γάλα για το παιδί..." Δεν της απάντησε. Την κοίταξε στα μάτια, πήρε τα ζωντανά κι έφυγε".
Η ταινία έχει πολλές ιδιαίτερα ωμές σκηνές: ένα πρόχειρο νοσοκομείο μετά από μια μάχη "σφαγείο", άφθονες συρράξεις, ένα κεφάλι μέσα σε ένα σακί (ο πατέρας μου, εκείνη την εποχή κάπου 10 ετών, είχε δει κάτι ανάλογο) και βέβαια, το αποτέλεσμα των ναπάλμ (που προσωπικά με συγκλόνισε). Έχει πολλές μεμονωμένες αληθινές ιστορίες και αναφορές (όπως πχ του στρατοδίκη με το προσωνύμιο "Κινίνο" που δεν ήταν άλλος από το στρατοδίκη Λαμίας, ο οποίος είχε ονομαστεί έτσι γιατί οι ποινές που επέβαλλε ήταν πάντα "εις θάνατον"). Έχει όμως και πολλή ανθρωπιά, πχ στη σκηνή όπου στρατιώτες και αντάρτες μαζεύονται στην ίδια σκηνή γύρω από την ίδια φωτιά: γεγονός που πραγματικά συνέβη στα Άγραφα, όταν αντάρτες και στρατιώτες προχώρησαν σε μια ιδιότυπη ανακωχή μέχρι την επόμενη μέρα, που πήραν πάλι θέσεις μάχης. Ο μεγάλος αδελφός πάντα φυλάει φαγώσιμα για τον μικρό, ο μικρός -όπως όλοι οι Βενιαμίν- δείχνει τάσεις ανεξαρτησίας απέναντι στον μεγάλο, ιδίως από τη στιγμή που από Βλάσης γίνεται συναγωνιστής Φλόγας και παίρνει παράσημο ως πολυβολητής. Η ανθρωπιά υπάρχει ακόμη και μέσα στους επιτελείς: ο Βαν Φλιτ επιβάλλει τη ρίψη ναπάλμ, ο έλληνας αρχιστράτηγος αντιτίθεται σοκαρισμένος αλλά αναγκάζεται να δεχτεί.
Η ταινία δεν εξιδανικεύει. Οι ήρωές της αμφιβάλλουν, φοβούνται, ερωτεύονται, παθαίνουν "φρίξη", κάνουν σχέδια, ονειρεύονται, παραληρούν, κλαίνε, γλεντάνε. Κάποιοι μένουν εχθροί ως το τέλος, όπως ο ανθυπολοχαγός Τριαντάφυλλος που φτύνει την νεκρή Γιαννούλα (αλλά δίνει την σφαίρα της αυτοκτονίας στον καπετάν Ντούλα). Κάποιοι προσπαθούν να μην αφήσουν εκκρεμότητες πριν πεθάνουν. Κάποιοι αναγνωρίζουν ανάμεσα στους νεκρούς της μάχης φίλους, γνωστούς, δικούς και δεν μπορούν να το αντέξουν. Ο ΕΣ υπακούει στις διαταγές των Αμερικανών, ο ΔΣΕ περιμένει τους Σοβιετικούς που ποτέ δεν έρχονται. "Το Κρεμλίνο έχει πολλούς διαδρόμους"...Το τέλος λέω να μην το αποκαλύψω, ώστε όσοι δεν την έχετε δει ακόμη, να σπεύσετε.
Ο Εμφύλιος τέλειωσε το '49, ίσως όχι τόσο λόγω των ναπάλμ (που επιτέλους έγινε ευρύτερα γνωστό ότι δεν πρωτοχρησιμοποιήθηκαν στην Κορέα) όσο της φυσικής εξάντλησης των ανταρτών (υπάρχουν βέβαια σε όλη την Ελλάδα και μεμονωμένες περιπτώσεις ανταρτών που μετά το '49 κρυβόντουσαν επί χρόνια και παραδόθηκαν μόνοι τους).
Γενικά η ταινία απεικονίζει ιδιαίτερα ρεαλιστικά τα γεγονότα της εποχής, όσο μου επιτρέπουν να συμπεράνω οι αφηγήσεις των θείων μου (ο ένας στον ΕΣ και ο άλλος στον ΔΣΕ) και η δική μου μελέτη. Καλογυρισμένη, πολύ καλή δουλειά στη σκηνογραφία και την ενδυματολογία, εξαιρετικές οι ερμηνείες των μικρών πρωταγωνιστών, λατρεμένη η Βικτώρια Χαραλαμπίδου -έτσι κι αλλιώς- απίστευτος ο Θανάσης Βέγγος. Με ένα λόγο, ακόμα ένα διαμάντι του ελληνικού κινηματογράφου. Και με ένα συγκλονιστικό soundtrack.
Όταν βγήκαμε από την αίθουσα, τα μάτια μου ήταν πρησμένα από το κλάμα. Ο αδελφός μου και ο Αλέξης (ο δικός μας Ροβέρτος-Αλέξανδρος) που με συνόδευαν, είχαν επίσης κόκκινα μάτια. Δεινοί μελετητές της νεότερης και σύγχρονης ιστορίας και οι δύο, άρα και εξοικειωμένοι με τα γεγονότα, πρώην πεζοναύτες και οι δύο, άρα σκληραγωγημένοι και ψύχραιμοι, πίστευα ότι δε θα συγκινούνταν τόσο...
Προσωπικά, με άριστα το 10, θα έβαζα ανεπιφύλακτα 9.

19 σχόλια:

Elpida είπε...

Ζουζουνίτσα

Καταπληκτική η ταινία.
Οι ερμηνείες όλες εξαιρετικές και ιδίως τα πιτσιρίκια "ζωγράφισαν".
Οι στίχοι του Μέσκου πόσο σπαρακτικά απλοί!
Και το τραγούδι σκέτη έκπληξη από τον Αγγελάκα.
Δεν μου έχει περάσει το ψυχοπλάκωμα ακόμα.

Φιλάκια

Dr. Thomas είπε...

Μεγαλειοτάτη

Ως τυπικό ανιστόρητο κχτήνος ομολογώ ότι χρειαζόταν μια τέτοια ταινία για να μάθω, να προβληματιστώ και να κάτσω να ψάξω. Πραγματικά με άγγιξε. Θα έβαζα 10 στα 10.

Γράψτε όμως κάτι πιο αλέγκρο
Την εφημερίαν μου μέσα!

Yannis Tsal είπε...

Πολύ καλή η ταινία με αυστηρά αισθητικά κριτήρια, αλλά πολύ κόσμο - ανάμεσα και μένα - τον ξένισε η πλήρης αποϊδεολογικοποίηση από τον Βούλγαρη, ένα σκηνοθέτη που η δουλειά του έχει συνδεθεί έντονα με την αριστερά και την κατατρεγμένη πορεία της μετά την "ήττα". Δέχομαι ότι πρόθεσή του ήταν μάλλον να κάνει μια συμφιλιωτική ταινία που να αποφεύγει να διχάσει και να ξύσει πληγές. Ωστόσο το θέμα "Εμφύλιος" είναι τέτοιο που το να αποφεύγεις ως καλλιτέχνης να πάρεις θέση είναι το ίδιο λάθος με το να παίρνεις μεροληπτική θέση. Αυτό που κυρίως δε μου άρεσε ήταν που οι περισσότεροι νεότεροι από μένα βγήκαν από το σινεμά με την εντύπωση πως ο εμφύλιος προέκυψε περίπου σαν "παρεξήγηση" και εξαιτίας των "κακών ξένων". Κάτι τέτοιο είναι αφελώς και άδικα απλουστευτικό. Καλή προσπάθεια κ. Βούλγαρη, αλλά περιμέναμε κάτι περισσότερο από σας. Αν ήμουν κριτικός ίσως έβαζα 6 ή 7/10.

Αντίθετα εξαιρετική η ταινιοκριτική. Καλύτερη από την ταινία.

Δώρα είπε...

Θέλω να πάω στο Γράμμο.
Θέλω να διαβάσω για τον Εμφύλιο.
Θέλω να ξαναδω την ταινία.
(Αυτός ο κλάμπανος ο Βαν Φλιτ πέθανε;
Αν όχι, θέλω να πεθάνει μέσα σε φριχτούς πόνους)
Θέλω να κλάψω μετά από πολύ καιρό.

Σε ποιο θάνατο πήγες.
Περνούσε αεράκι από κει;

Dr. Άρης είπε...

Ψυχούλα μου εσύ ευαίσθητη

Εγώ ξέρεις τι είδα; Ότι οι κομμουνιστές τόσα χρόνια δεν αλλάζουν. Ίδια ταξική φρασεολογία, ίδιο στυλάκι σε όλα, ίδια στενόμυαλη θεώρηση των πραγμάτων, ίδια βλακώδης εμπιστοσύνη στη "μάνα Σοβιετία" που τους πουλούσε με την ίδια ευκολία για χρόνια. Αν έχει πολλούς διαδρόμους το Κρεμλίνο, λέει!

Φιλιά κι ελπίζω να μη μου ψυχοπλακώνεσαι πάλι σε καμιά σκοτεινή αίθουσα.

Freedom είπε...

Ελπιδάκι μου

Προσωπικά την κατατάσσω μέσα στην εικοσάδα των ταινιών της δεκαετίας και δη στις πρώτες θέσεις... Και με τις "νύφες" είχα συγκινηθεί πολύ, αλλά αυτό εδώ με συγκλόνισε.

Σε φιλώ

Freedom είπε...

Φλίτατε ιατρέ της Αυλής

Χαιρόμεθα που ανεστήθη η φιλομάθειά σας. Ο αδελφός μου έχει στη βιβλιοθήκη του ίσως οτιδήποτε έχει γραφτεί για τον Εμφύλιο. Αν του λείπει κάτι, ρώτα τον Αλέξη που έχει επίσης σχεδόν τα πάντα. Έχεις να κάνεις κάτι εφημερίες διαβάζοντας για το Γράμμο και το Βίτσι, αριστούργημα!

Ναι, επιβάλλεται να γράψω κάτι πιο εύθυμο...
Μην αργήσεις πάλι σήμερα, θα φύγουμε μόνοι μας!

Freedom είπε...

Αγαπητέ τσαλαπετεινέ

(Ενικός λόγω ηλικιακής εγγύτητας)
καταρχάς, καλώς μας ήρθες!

Συμφωνώ μαζί σου στο μεγαλύτερο ποσοστό και νομίζω ότι παρά το κράξιμο από τον Ριζοσπάστη, ο Βούλγαρης έχει τιμήσει με τις ταινίες του τον χώρο στον οποίο ανήκει ιδεολογικά. Για να κάνω τη δικηγόρο του διαβόλου, θα σε ρωτήσω "αν έπαιρνε σαφή θέση, δε θα μιλούσαμε για στρατευμένη τέχνη;". Ο Εμφύλιος είναι αγκάθι... για τους περισσότερους ήταν πόλεμος μίσους. Οι μεν αριστεροί είχαν αγριέψει μετά από τόσα χρόνια δίωξης, εξορίας, το Ιδιώνυμο, την Καισαριανή, τους ΜΑΥδες, τους Σουρλαίους και λογικό είναι. Οι "άλλοι" είχαν πληγεί σοβαρά από τους αντάρτες, πολύ σοβαρότερα από όσο υπολόγιζαν. Ο Βούλγαρης απλά θέλησε να αμβλύνει λίγο τα πράγματα, ώστε να μην υπάρχει συνεχιζόμενη κόντρα. Αλλά κατ'εμέ τίμησε τις πολιτικές του καταβολές, παρουσιάζοντας τους αριστερούς σαν αιώνιους ιδεολόγους με ψήγματα μόνο μισαλλοδοξίας (η Γιαννούλα εκδικείται αυτόν που σκότωσε το μωρό της, αλλά πόσοι ήταν αυτοί που πέθαναν από χέρια ανταρτών για ανυπόστατες κατηγορίες ή ακόμη και λόγω προσωπικής αντιπάθειας;) την ίδια στιγμή που διακωμωδεί τη φολκλόρ υποδοχή του Βαν Φλιτ από το επιτελείο στρατού.
Η όντως υπεραπλουστευμένη οπτική "οι ξένοι μας βάλανε και σφαχτήκαμε" είναι και για μένα κατακριτέα. Αλλά είναι γεγονός ότι τόσο οι Σοβιετικοί, όσο και οι Αμερικάνοι και οι Άγγλοι "έπαιξαν" τα χαρτιά τους με τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές, αφήνοντάς τες ακάλυπτες και πολιτικά εκτεθειμένες στη συνέχεια. Και σε εκείνο το σημείο νομίζω ότι ο Βούλγαρης έδωσε σημεία κομματικής πειθαρχίας: το επιτελείο και η κυβέρνηση τελούν σε σχέση υποτέλειας ως προς τους Αμερικανούς (οι Άγγλοι δεν φαίνονται πουθενά, αναρωτήθηκα γιατί) την ίδια στιγμή που το αντάρτικο φαίνεται να δρα με συντεταγμένη αυτονομία και απλά εγκαταλείπεται για κάποιον αόριστο λόγο από το Κρεμλίνο.
Σε αφήνω με μια φράση από το "Όσα παίρνει ο άνεμος":
"Most of the miseries of the world were caused by wars. And, when the wars were over, no one ever knew what they were about."

Σε ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο, πραγματικά το χάρηκα! Και φυσικά, ευχαριστώ πολύ για τα καλά λόγια.
Καλό σου απόγευμα!

Freedom είπε...

Δωράκι μου

Στο Γράμμο να πας, αλλά να προσέχεις που πατάς, γιατί μέχρι και στα δέντρα υπάρχουν εκρηκτικά (ακόμη!).
Για τον Εμφύλιο να διαβάσεις, τα λέω και στον κτηνίατρο, ό,τι χρειαστείς, το έχουμε.
Την ταινία θα την ξαναδεις πολλές φορές γιατί θα την αγοράσω anyways.
Ο κλάμπανος πέθανε το 1992 σε ηλικία 100 ετών (κακό σκυλί, ψόφο δεν έχει). Για πόνους δεν έμαθα.

Φιλάκι

Freedom είπε...

Ελαφροκυνηγέ μου

Αυτή ήταν και η δική μου παρατήρηση και ο brother γύρισε και μου ψιθύρισε στο αυτί "συνάδελφοι! Σήμερα γενική συνέλευση στη 1 στο αμφιθέατρο Σβώλου" και με έκανε να γελάσω γιατί όντως ήταν σαν να άκουγα ανακοίνωση της ΠΚΣ. Αυτό, μέσα στο πρώτο τέταρτο, γιατί μετά κλαίγαμε όλοι ομού μαζί παρέα.

Πού να πάω, σας περιμένω!

Ροβέρτος - Αλέξανδρος είπε...

Όμορφη ψυχή, ευλογημένη

Δεν έχω να προσθέσω κάτι στην υπέροχη ανάλυσή σου. Απλά ότι δεν αντέχω να σε βλέπω να κλαις, αλλά αν είναι προϊόν της "κάθαρσης", το αποδέχομαι. Μπορεί να μην είμαι 100% Έλληνας αλλά αφού γεννήθηκα και μεγάλωσα εδώ και αφού υπηρέτησα τη θητεία μου στον ελληνικό στρατό, νομίζω ότι έχω δικαίωμα να εκφέρω άποψη χωρίς να γίνομαι ασεβής απέναντι στην ελληνική ιστορία.
Προσωπικά θεωρώ ότι οι Σοβιετικοί από την Επανάσταση και πέρα, προσπάθησαν να βρουν στην Ελλάδα το "άνοιγμα" που ζητούσαν στη Μεσόγειο. Και δεν μπορώ να "πιστώσω" την έλλειψη δόλου και την ανιδιοτέλεια, την πίστη σε μια ιδεολογία και την αγνότητα σε ένα κόμμα που εξόντωσε τους καλύτερούς του και προέβη στις πλέον άστοχες ενέργειες. Οι θηριωδίες έγιναν εκατέρωθεν και δεν υπήρξαν νικητές και ηττημένοι. Η Ελλάδα βγήκε μέσα από αυτή την τραγωδία με χαίνουσες πληγές, καμιά πλευρά δεν δικαιώθηκε (και δεν θα δικαιωθεί) ιστορικά, τα βουνά του Γράμμου όπως πολύ σωστά επισήμανες στη Δώρα είναι σπαρμένα με νάρκες 60 χρόνια μετά.
Όσο υπεραπλουστευμένο είναι το να πιστεύουμε ότι οι "κακοί ξένοι" τα προκάλεσαν όλα, άλλο τόσο είναι και το να μην το πιστεύουμε. Άραγε, χωρίς την ενθάρρυνση της Endente Cordiale θα είχε υπάρξει η μικρασιατική εκστρατεία; Κι αν ναι, μέχρι ποιο σημείο θα έφταναν τα στρατεύματα; Θέλω να πω ότι πίσω από κάθε τραγωδία του Ελληνισμού υπάρχει πάντα ο παράγοντας "ξένη, προστάτις Δύναμη" και η ευπιστία κάποιων Ελλήνων ηγετών. Θανάσιμος συνδυασμός.
Και κάτι ακόμα: η μαγεία του κινηματογράφου είναι ότι μπορεί να ξεπεράσει την φαντασία του μέσου ανθρώπου. Οπότε, όσο κι αν όλα αυτά τα γνωρίζαμε κι εγώ κι ο αδελφός σου, ήταν εντελώς άλλη αίσθηση να τα βλέπουμε να εκτυλίσσονται τόσο συγκινητικά. Και το να είσαι πεζοναύτης, σημαίνει απλά ότι είσαι σκληραγωγημένος και αντέχεις την πίεση, όχι ότι είσαι ένα χοντρόπετσο γομάρι που δεν καταλαβαίνει από θλίψη...

Πρέπει απαραιτήτως να σε πάω σε μια κωμωδία αυτές τις μέρες...

Yannis Tsal είπε...

Ευχαριστώ κι εγώ πολύ για το αναλυτικό απαντητικό σχόλιο. Δεν είμαι αναγνώστης του Ρίζου και η κριτική μου δεν είναι σε τέτοια γραμμή. Πράγματι αν ο σκηνοθέτης έπαιρνε περισσότερο σαφή πολιτική θέση θα του καταλογιζόταν στράτευση. Εγώ δε θεωρώ κατ' ανάγκη τη στρατευμένη τέχνη κακή, εφόσον είναι έντιμη και, πάνω από όλα, ποιοτική.

Ο ρόλος του ξένου παράγοντα είναι λίγο πολύ γνωστός στην ελληνικό εμφύλιο (Γιάλτα κλπ). Οι Άγγλοι υποθέτω δεν αναφέρονται στην ταινία γιατί η ιστορία εκτυλίσσεται το 1949, και από το 1947 την ηγεμονία στην Ελλάδα είχαν αναλάβει οι Αμερικανοί. Οι Σοβιετικοί (Στάλιν) ενεπλάκησαν ουσιαστικά μόνο από το παρασκήνιο, "τιμώντας" τη Γιάλτα όπου η Ελλάδα είχε παραχωρηθεί στη Δύση. Η οικονομική και στρατιωτική βοήθεια προς τον ΕΑΜ-ΕΛΛΑΣ δεν ήταν σημαντική, οπωσδήποτε πολύ κατώτερη από την αντίστοιχη στήριξη Αμερικανών και Άγγλων προς τους δεξιούς. Οι αντάρτες πολεμούσαν ουσιαστικά με την ψευδαίσθηση ότι θα λάβουν βοήθεια από τους Σοβιετικούς, που ποτέ δεν ήρθε. Ακόμα χειρότερα, η διακοπή των σχέσεων Μόσχας - Βελιγραδίου (το 1948 αν δεν κάνω λάθος) στέρησε από τους αντάρτες μια πολύτιμη πιθανή συμμαχία με τον Τίτο. [...]

Yannis Tsal είπε...

[...]Λιγότερα ξεκάθαρα είναι τα πράγματα αναφορικά με τον εσωτερικό παράγοντα. Οι περισσότεροι έχουν την εντύπωση ότι μετά την απελευθέρωση αριστεροί και δεξιοί σφάχτηκαν για να πάρουν την εξουσία, υποκινούμενοι από Ανατολή και Δύση αντίστοιχα. Αυτή η άποψη είναι λανθασμένη και άδικη γιατί η μια παράταξη επιδίωξε καθαρά τον εμφύλιο, συνεργαζόμενη αρχικά με τους κατακτητές και αργότερα χρηματοδοτούμενη από Άγγλους και Αμερικάνους εξαπέλυσε τρομερή Λευκή Τρομοκρατία (από το Δεκεμβριανά μέχρι τις εκλογές και το δημοψήφισμα του 1946 για την επαναφορά της βασιλείας) κατά της παράταξης που συνέβαλε τα μέγιστα και είχε τις μεγαλύτερες απώλειες στον αγώνα για την απελευθέρωση και τον εκδημοκρατισμό της χώρας. Έτσι οι "παρά το ΕΑΜ" - που δεν ήταν όλοι κομμουνιστές ούτε καν αριστεροί με την ευρεία έννοια, αλλά ήταν και κεντρώοι, ακόμα και έντιμοι δεξιοί που στρατεύτηκαν στην Αντίσταση - βρέθηκαν με την πλάτη στον τοίχο και ουσιαστικά σύρθηκαν στον εμφύλιο. Αυτό δεν παραγράφει λάθη που έγιναν από την ηγεσία τους (συμφωνίες Λιβάνου-Καζέρτας κ.α.) και ιδιαιτέρως το πιστά φιλοσοβιετικό ΚΚΕ. Συνολικά, ευθύνες υπάρχουν και εγκλήματα έγιναν και από τις δύο πλευρές, όχι όμως στον ίδιο βαθμό. Όχι μόνο επειδή οι μεν επικράτησαν και οι δε ηττήθηκαν, αλλά και γιατί οι δε πολέμησαν ελπίζοντας - ουτοπικά έστω - για μια καλύτερα Ελλάδα, ενώ οι μεν στην πλειοψηφία τους από ιδιοτέλεια ή τυφλό φανατισμό.

ΥΓ: Ζητώ την κατανόηση για το μεγάλο σχόλιο. Για... τεχνικούς λόγους το ανήρτησα σε δύο μέρη.

Unknown είπε...

TΡΟΜΕΡΗ ΤΑΙΝΙΑ
Αν και το ΚΚΕ το κατάγγειλε τον Βούλγαρη
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=95084
Γενικά ένα μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς στάθηκε επιθετικά εναντίον μιας ταινίας που μιλούσε για αλήθειες και για πράγματα υπαρκτά.
Θα πρέπει να περάσουνε οι αγκυλώσεις με το θέμα του εμφυλίου ζούμε στον 21 αιώνα και πρέπει να αλλάξουν κατευθύνσεις...

Freedom είπε...

Φίλτατε τσαλαπετεινέ

Χαίρομαι πραγματικά πολύ που γίνεται αυτή η "συζήτηση", ανεξάρτητα με τη διαφοροποίησή μας. Μου αρέσει που βλέπω τόσο τεκμηριωμένη τοποθέτηση και σε ευχαριστώ για τη συμμετοχή. Σε αυτό εδώ το "μαγαζί" λατρεύουμε τα σχόλια "σεντόνια", οπότε, τεκμηρίωσε ελεύθερα. Χαρά μου!
Λοιπόν, ως προς τη στρατευμένη τέχνη, συμφωνώ απόλυτα, ο Άιζενστάιν (ήταν ο πρώτος που μου ήρθε στο μυαλό) έβγαλε αριστουργήματα! Απλά, ακριβώς επειδή ως τώρα ο Βούλγαρης έχει δώσει άφθονα δείγματα, θεωρώ μικρόψυχο να κατηγορείται όταν επιλέγει να κάνει κάτι πιο αντικειμενικό. Και νομίζω ότι τον Εμφύλιο μόνο έτσι πρέπει να τον προσεγγίζει κανείς, γιατί όπως φαίνεται, τα 60 χρόνια τελικά δεν είναι αρκετά για να κλείσουν πληγές.
Ως προς αυτό που είπα για τους Άγγλους και την απουσία τους απο την ταινία, πιστεύω απλά ότι θα έπρεπε να γίνει μια -έμμεση έστω- αναφορά στον ρόλο τους, που για μένα, τουλάχιστον όσο αφορά το "πρώτο αντάρτικο" ήταν και καταλυτικός αλλά και διασπαστικός (ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ). Αναφορικά με τον ΕΛΑΣ, η συνδρομή των Σοβιετικών μάλλον δεν έφτανε συχνά ως εκεί, αν κρίνει κανείς από τα ντοκουμέντα της εποχής (για να μην πάμε μακριά, βλέπε καταρχάς το ημερολόγιο του Ν.Ζέρβα, άσπονδου εχθρού του Βελουχιώτη). Όσο για τη διακοπή των σχέσεων Μόσχας-Βελιγραδίου, δεν στέρησε μόνο μια πιθανή συμμαχία με τον Τίτο και τις ως τότε ενισχύσεις της Γιουγκοσλαβίας προς τον ΔΣΕ, αλλά κάτι εξίσου πρακτικό και άμεσο: μια διέξοδο των ανταρτών προς τη Γιουγκοσλαβία όταν θα κρινόταν αναγκαίο.

Freedom είπε...

Λες ότι είναι λανθασμένο και άδικο να πιστεύει κανείς ότι οι δύο πλευρές σφάχτηκαν για να πάρουν την εξουσία, υποκινούμενοι από τους ξένους. Επίτρεψέ μου να σημειώσω ότι η Λευκή Τρομοκρατία δεν ήταν η αφορμή, όπως πολλοί πιστεύουν, αλλά η ουσιαστική αιτία, συμφωνώντας μαζί σου σε αυτό το σημείο, αλλά και η άλλη πλευρά είχε τις δικές της πολιτικές επιδιώξεις (ελευθερία, ατομικά δικαιώματα, κράτος πρόνοιας) και πάλευε γι'αυτές. Όπως έλεγε κι ο Φλωράκης "δεν γέννησε ο ΔΣΕ τον Εμφύλιο, ο Εμφύλιος γέννησε τον ΔΣΕ". Αλλά για τη γένεση του Εμφυλίου ευθύνη έχουν και οι δύο πλευρές. Ιδιοτέλεια και φανατισμός υπήρχαν εκατέρωθεν, απλά στην περίπτωση των αριστερών, υπήρχε ιδεολογικό υπόβαθρο με πιο ευγενείς στόχους. Η ύπαρξη όμως μιας ιδέας δεν προϋποθέτει κατανάγκην και την εφαρμογή της. Και στο υποθετικό σενάριο της νίκης των αριστερών, με ηγέτες ΔΙΟΡΙΣΜΕΝΟΥΣ από την Σοβιετική Ένωση (Ζαχαριάδη, Παρτσαλίδη, Ιωαννίδη) και με τα λάθη που αυτοί διέπραξαν, δεν είμαι σίγουρη αν θα απέβαινε θετικά για την Ελλάδα η υλοποίηση της ιδέας...

Μπορείς να μου στείλεις και email αν θες για εκτενέστερη ανταλλαγή απόψεων... Θα χαρώ ιδιαίτερα!

Freedom είπε...

Καλώς το Παιδί!

Καιρό είχαμε να σε δούμε από τα μέρη μας! Χάρηκα πολύ που ήρθες και ακόμη περισσότερο που βλέπω ότι κι εσύ απορρίπτεις τις αγκυλώσεις του παρελθόντος... είναι πολύ καλό δείγμα!
Η ταινία όντως ρεαλιστική, εμένα με συγκίνησε πολύ, νομίζω ότι θα τη συζητάμε χρόνια...

Να μου είσαι καλά, Παιδί! :)
Ευχαριστώ πολύ για το λινκ.
(Πάντως, μεταξύ μας, δεν έπρεπε ο Ριζοσπάστης να επιτεθεί έτσι στο Βούλγαρη, ήταν πολύ άδικο)

Ροβέρτος - Αλέξανδρος είπε...

"Και στο υποθετικό σενάριο της νίκης των αριστερών, με ηγέτες ΔΙΟΡΙΣΜΕΝΟΥΣ από την Σοβιετική Ένωση (Ζαχαριάδη, Παρτσαλίδη, Ιωαννίδη) και με τα λάθη που αυτοί διέπραξαν, δεν είμαι σίγουρη αν θα απέβαινε θετικά για την Ελλάδα η υλοποίηση της ιδέας..."

Οι συνθήκες Λιβάνου-Καζέρτας-Βάρκιζας ήταν τραγικά λάθη που διαπράχθηκαν. Υπήρξαν και τραγικά λάθη που ευτυχώς αποφεύχθηκαν: να θυμίσω την 5η Ολομέλεια του ΚΚΕ όπου ο Ζαχαριάδης, προκειμένου να εξασφαλίσει βοήθεια στον ΔΣΕ, μίλησε για ανεξαρτητοποίηση της Μακεδονίας από την Ελλάδα (πότε την τάζανε στους Γιουγκοσλάβους και πότε στους Βουλγάρους) στα πλαίσια του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος!
Υ.Γ. Η ρήξη στις σχέσεις Στάλιν-Τίτο επήλθε όντως το καλοκαίρι του 1948, εξαιρετική η μνήμη σας, αγαπητέ φίλε.
Υ.Γ.2 Συγγνώμη που ανακατεύτηκα.

roadartist είπε...

Το σκεφτόμουν.. να την δω, γιατί οι κριτικές είναι αρκετά διφορούμενες! Αλλά μετά από τις σκέψεις σου και όσα σε άγγιξαν, μάλλον θα τη δω :)) Ευχαριστούμε!!!!